13/05/2025

Laatst bekeek ik twee documentaires die me diep raakten: Had dan nee gezegd van NPO en Blauwe Ballen van VPRO. Twee verhalen die confronteren met de rauwe realiteit van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Ze belichten niet alleen de ervaringen zelf, maar ook de complexe dynamiek eromheen: de stilte, de twijfel, het taboe.

Bij studio veerkracht zien we dagelijks de impact van dit soort ervaringen. Hoe moeilijk het is om je stem terug te vinden, om jezelf weer te vertrouwen. Deze documentaires herinnerden me eraan hoe belangrijk het is om die ruimte te bieden. Niet om de pijn te herbeleven, maar om veerkracht te vinden in herstel.

De kracht van erkenning

"Het ongezegde gesproken" symboliseert precies wat vaak ontbreekt bij grensoverschrijdend gedrag: het openbreken van de stilte. Veel slachtoffers zwijgen. Soms uit schaamte, soms uit angst om niet geloofd te worden, en soms omdat ze simpelweg de woorden niet kunnen vinden. Wat hen is overkomen blijft onuitgesproken – opgesloten in hun gedachten, zonder ruimte voor verwerking.

In de documentaire Had dan nee gezegd komt dit pijnlijk duidelijk naar voren. Het gevoel dat je niet hard genoeg 'nee' hebt gezegd, of dat je jezelf hebt overschreeuwd met een lach om het minder erg te laten lijken. Die stilte maakt de ervaring zwaarder, omdat het nooit de ruimte krijgt om gehoord en erkend te worden.

Bij studio veerkracht geloven we dat herstel begint bij spreken. Wat uitgesproken wordt, kan beginnen te helen. Door het ongezegde wél te spreken, doorbreken we niet alleen de innerlijke stilte, maar ook het maatschappelijke taboe. Zo ontstaat er ruimte voor erkenning en uiteindelijk ook voor veerkracht.

Wat deze documentaires blootleggen

Had dan nee gezegd vertelt verhalen van mensen die zich gevangen voelden in een situatie waarin “nee” zeggen moeilijk was. Soms door machtsverhoudingen, soms door angst om te kwetsen of simpelweg omdat ze zichzelf op dat moment niet konden horen. Een van de meest schrijnende fragmenten vond ik het verhaal van een jonge vrouw die zei: “Ik lachte gewoon mee, want dan leek het minder erg.” Die zin bleef bij me hangen. Het is zo herkenbaar voor velen: doen alsof het oké is, omdat dat veiliger voelt dan weerstand bieden.

Blauwe Ballen gaat over mannelijkheid en de vaak onuitgesproken verwachtingen die daar bij komen kijken. Het laat zien hoe jongens opgroeien met ideeën over ‘sterk zijn’, ‘doorzetten’ en ‘nemen wat je wilt’. Het creëert een cultuur waarin luisteren naar grenzen – die van jezelf en die van een ander – geen vanzelfsprekendheid is. Een van de mannen in de documentaire zei: “Ik dacht dat als zij niet duidelijk 'nee' zei, het wel oké was.” Een pijnlijk voorbeeld van hoe vaag de grenzen soms zijn, en hoeveel schade dat kan aanrichten.

Van breekbaar naar veerkrachtig

Wat mij vooral raakte, is hoe de stilte na een grensoverschrijding vaak langer duurt dan het moment zelf. De schaamte, het zelfverwijt, de vraag of je wel ‘duidelijk genoeg’ was. Binnen Studio Veerkracht zie ik die worsteling vaak terug: mensen die zich afvragen of ze het anders hadden kunnen doen, of hun gevoel wel gerechtvaardigd is.

Wat ik heb geleerd, is dat veerkracht niet betekent dat je nooit gebroken raakt. Het betekent dat je de moed hebt om die gebrokenheid te erkennen en daar je kracht uit te putten. Ik herinner me een gesprek met die haar trauma voor lange periode had stilgezwegen. Ze durfde niet te spreken over wat haar was overkomen, bang voor de reacties. Toen ze eindelijk haar verhaal deelde, zei ze: “Ik dacht altijd dat het mijn schuld was. Maar nu ik het hardop zeg, hoor ik hoe dat niet klopt.” Dat is wat erkenning kan doen: het breekt de stilte open en laat ruimte voor herstel.

Wat herstel mogelijk maakt

Bij studio veerkracht geloven we in herstel vanuit verbinding en erkenning. Dat betekent dat iemand zich eerst veilig moet voelen om te spreken, om zijn of haar verhaal te delen zonder oordeel. Wij werken met mensen aan het terugvinden van eigen regie: het leren voelen waar jouw grenzen liggen en hoe je die beschermt.

Dit gaat niet alleen over woorden, maar ook over lichaamstaal en het leren luisteren naar je eigen intuïtie. Een simpele hand op de borst om je ademhaling te voelen, kan al het verschil maken. Want je lichaam vertelt je vaak eerder dan je hoofd wanneer iets niet goed voelt.

Herstellen doe je samen: concrete tips voor slachtoffers en omstanders

Herstel is mogelijk, maar het vraagt tijd, erkenning en steun. Hier zijn een aantal tips voor zowel slachtoffers als omstanders.

Voor slachtoffers:

• Praat erover. Zoek iemand die je vertrouwt en deel je verhaal, hoe klein of groot het ook lijkt.
• Erken je gevoel. Jouw ervaring is echt en doet ertoe. Je hebt het recht om je grenzen te beschermen.
• Zoek steun. Hulp vragen is geen zwakte; het is een daad van moed. Bij studio veerkracht bieden we een veilige plek om te herstellen.

Voor omstanders:

• Luister zonder oordeel. Vaak is luisteren al genoeg om iemand zich gehoord te laten voelen.
• Vraag door, maar respecteer grenzen. Als iemand zich ongemakkelijk voelt, dwing dan niets af.
• Wees een veilige haven. Laat weten dat je er bent en dat hun verhaal ertoe doet.
• Oproep tot bewustwording en actie

Ik wil afsluiten met een oproep: laten we luisteren. Laten we verhalen de ruimte geven die ze verdienen, zonder oordeel of ongeloof. Want alleen door te erkennen wat er gebeurt, maken we ruimte voor herstel.

Durf vragen te stellen als je twijfelt of iemand zich veilig voelt. Durf je eigen grenzen aan te geven, ook als dat ongemakkelijk is. Want veerkracht begint bij spreken. Bij gehoord worden. En bij samen sterk staan.